Гөмбәгә барабыз: саклык чаралары

2025 елда Халыкара үзеңне кайгырту көне 24 июльдә, пәнҗешәмбе көнне билгеләп үтелә. Бу көн 2011 елда Халыкара үз-үзеңне кайгырту фонды тарафыннан кешеләргә үз сәламәтлегең турында кайгыртуның мөһимлеген искә төшерү өчен гамәлгә куелган иде. 

Бу көнне үзебезнең физик һәм психологик иминлегебезгә аерым игътибар бирергә киңәш ителә. 

Бәйрәм кысаларында кешеләргә сәламәт яшәү рәвеше, Дөрес туклану, физик активлык, психик сәламәтлек, гигиена кагыйдәләрен үтәү һәм сәламәтлек өчен куркынычларны киметү мөһимлеген искә төшерәләр. 

Роспотребнадзор. Гөмбә белән агуланудан ничек сакланырга: җыю һәм сатып алу кагыйдәләре

Гөмбә белән агулануны иң авыры сәламәтлеге какшаган кешеләр һәм балалар кичерә. Бала организмында аларны эшкәртү өчен кирәкле күләмдә ферментлар юк әле. Нәкъ менә шуңа күрә 14 яшькә кадәрге балаларга теләсә нинди гөмбә ашатырга киңәш ителми, һәм нәкъ менә шуңа күрә алар агулануны авыр кичерә.

Роспотребнадзор мәгълүматлары буенча, нәкъ менә көз көне, гөмбә сезонында, балалар арасында гөмбә белән агулану очраклары ешрак була. Гадәттә бу ял вакытында була, олыларның игътибарсызлыгы һәм сабыйларның саксызлыгы аркасында, алар авызларына чи гөмбә кабалар.

Әмма гөмбә сезонында балалар гына түгел, өлкәннәр дә агулана. Күңелсез нәтиҗәләрне булдырмас өчен, саклык чараларын үтәү мөһим.

Без нигә агуланабыз?

Ел саен Россиядә гөмбә куллану белән бәйле азыктан агулану очраклары теркәлә. Гөмбәләр авыр эшкәртелә торган продукт булып тора, аларда гөмбә клетчаткасы — хитин күп, ул эшкәртелми генә түгел, ә эшкәртелә торган матдәләрнең ашкайнату сокларына керүен дә кыенлаштыра.

Гөмбәләрне саклау шартларын һәм гөмбә ризыкларын әзерләү кагыйдәләрен үтәгез. Гөмбәләрнең теләсә нинди төрен яхшы тозлы суда пешерергә кирәк, аны кайнатканнан соң агызалар.

Гөмбә аксымнары нигездә авыр эри, бу ашкайнату процессында тискәре йогынты ясый. Шуңа күрә гөмбәләрдән ясалган ризыклар ашкайнату тракты авыруларыннан интекмәгән абсолют сәламәт кешеләргә тәкъдим ителә.

Балаларны күзәтегез!

Бала чи гөмбә ашый ала торган вәзгыятьне кисәтү мөһим. Моның өчен алдан ук, йөреп кайтыр алдыннан, бала йөри торган урынны карарга кирәк. Шулай ук балалар яслеләре һәм бакчалары, мәктәпләр һәм башка учреждениеләр территориясен карарга кирәк.

Моннан тыш, сәфәр вакытында балаларны игътибар белән күзәтергә кирәк, бигрәк тә паркларда, скверларда, балалар мәйданчыкларында һәм урманда.

Гөмбәче кагыйдәләре:

Гөмбәләр белән агулануны булдырмас өчен, саклык чараларын, аерым алганда, үтәргә кирәк.:

Гөмбәләрне юллардан, магистральләрдән еракта, торак урыннардан читтә, экологик чиста районнарда җыегыз.

Гөмбәләрне үрелгән кәрзиннәргә җыегыз-шулай итеп алар озаграк яңа булачак.

Гөмбәләрнең таныш төрләрен генә җыегыз.

Һәр гөмбәне аягы белән кисеп алыгыз.

Өйгә китерелгән барлык гөмбәләрне шул ук көнне күчереп алырга, төрләренә карап сортларга һәм яңадан җентекләп карарга кирәк. Барлык суалчаннарны, өлгергән, пластинкалы гөмбәләрне, аяксыз гөмбәләрне, хәлсез гөмбәләрне, шулай ук ашарга яраксыз һәм агулы гөмбәләрне, әгәр аларны ялгыш җыйсалар, ташлагыз.

Гөмбәләрне җыю көнендә кулинариядә эшкәртү мәҗбүри, шул ук вакытта гөмбәләрнең һәр төрен аерым әзерләргә кирәк.

Гөмбәләр белән агуланудан саклану өчен, онытмагыз, ярамый:

гөмбәләрне чиләкләргә, полиэтилен пакетларга яки капчыкларга җыю-бу гөмбәләрнең бозылуына китерә;

карт, үскән, суалчан һәм билгесез гөмбәләрне җыярга;

җыю вакытында гөмбәләрне татып карарга;

гөмбәләрне кулинариядә җыеп алганнан соң бер көн һәм аннан да күбрәк вакыт узгач эшкәртергә;

гөмбәләрне цинкланган савытларда һәм глазурланган балчык савытларда маринадларга яки тозларга;

гөмбәләрне җылыда саклау-тиз бозыла торган продукт.

Сатып алучыларга киңәшләр

Әгәр сез инде җыелган гөмбәләрне сатып аласыз икән, очраклы кешеләрдән һәм санкцияләнмәгән сәүдә урыннарында киптерелгән, тозланган, маринадланган һәм консервланган гөмбәләрне сатып алырга ярамаганын истә тотыгыз.

Стихияле сәүдә урыннарында яңа яки киптерелгән гөмбәләрне сатып алырга яки өй шартларында әзерләнгән капкачлы банкаларда гөмбә консерваларын сатып алырга киңәш ителми.

Базарларда һәм ярминкәләрдә сәнәгатьтә җитештерелмәгән гөмбәләр сатуга керә торган продуктларның сыйфатын тикшереп тору өчен экспертиза үткәрелгәннән соң гына кертелә.

Экспертиза гөмбәләрнең сыйфатын, бөтенлеген, радионуклидлар микъдарын билгеләргә тиеш. Экспертиза уздырганнан соң гына продукцияне сатуга рөхсәт бирелә .

Әгәр дә сез җыелган гөмбәләрне кибетләрдә һәм супермаркетларда сатып аласыз икән, гөмбәләр салынган төргәкләрне игътибар белән карагыз, алар черегән яки бозылган булырга тиеш түгел. Төргәкнең бөтенлеге бозылса яки төргәк пычрак булса, гөмбә сатып алмагыз. 

Гөмбә әзерләү

Гөмбә әзерләү белән шөгыльләнгәндә, ашарга яраклы гөмбәләрнең Исемлеге барлыгын истә тотарга кирәк. Ашарга яраклы гөмбәләрнең зур төркеменнән ак гөмбә, чын гөмбә, гади рыжик кына һичшиксез ашарга яраклы гөмбәләр булып тора. Бу гөмбәләрне генә алдан кайнатмыйча гөмбә ризыклары әзерләү өчен кулланырга мөмкин.

Азыктан агулануның төп сәбәпләреннән берсе-гөмбә әзерләүнең дөрес булмаган технологиясе. Шартлы рәвештә ашарга яраклы гөмбәләрне зарарсызландыру өчен аларны махсус эшкәртергә — җирдән чистартырга, суда яхшылап юарга, ә аннары чылатырга яки кайнатырга кирәк. Эшкәртү барышында агулы матдәләр гөмбәнең җимеш тәненнән чыгарыла-шуннан соң гына гөмбәләрне гөмбә ризыклары әзерләү өчен файдаланырга мөмкин.

Гөмбә җыю буенча Роспотребнадзорның төп тәкъдимнәре:

Таныш гөмбәләрне генә җыегыз: таныш булмаган яки шикле гөмбәләрне җыймагыз, чөнки алар арасында агулы гөмбәләр дә булырга мөмкин. 
Карт, үсеп җиткән һәм суалчан гөмбәләрдән сакланыгыз: алар сәламәтлек өчен куркыныч булырга мөмкин. 
Гөмбәләрне юллардан, чүплекләрдән һәм промышленность зоналарыннан еракта җыегыз: гөмбәләр әйләнә-тирә мохиттән зарарлы матдәләр туплый ала. 
Үрелгән кәрзиннәр кулланыгыз: алар вентиляция тәэмин итә һәм гөмбәләргә озаграк торырга булыша. 
Җыю көнендә гөмбәләрне яхшылап тикшерегез һәм эшкәртегез: суалчаннарны, өлгергән һәм шикле нөсхәләрне алып ташлагыз, шулай ук гөмбәләрне җирдән һәм чүп-чардан яхшылап юыгыз. 
Гөмбәләрне җыю көнендә әзерләгез: гөмбәләрне эшкәрткәнче озак сакламагыз, чөнки алар бик тиз бозыла. 
Чи гөмбәләрне татып Карамагыз: бу агулануга китерергә мөмкин. 
Гөмбәләрне полиэтилен пакетларга яки чиләкләргә җыймагыз: бу аларның бозылуына китерергә мөмкин. 
Консервлау өчен цинкланган һәм балчыктан глазурланган савыт-саба кулланмагыз: ул гөмбәләр белән реакциягә керергә мөмкин. 
 

Гөмбәләрне бары тик билгеләнгән сәүдә урыннарында, экспертиза узганнан соң гына сатып алыгыз. 

Гөмбә сатып алганда төргәкләрне игътибар белән өйрәнегез:
Зарарлануларның булмавына һәм барлык кирәкле мәгълүматның булуына инаныгыз. 

Агулануга шикләнсәгез, кичекмәстән медицина ярдәме сорап мөрәҗәгать итегез:
Ашказанын юу һәм активлаштырылган күмерне кабул итү табиб килгәнче файдалы булырга мөмкин.